Amerikalı Gözüyle Osetya Sorunu

Sovyetler Birliği'nde Baltık Devletleri'ndeki çatlamanın yarattığı dram dünya kamuoyunun dikkatini üzerinde toplarken, Sovyet Gürcistan'ındaki küçük fakat pis bir etnik savaş 20 den fazla cana ve 150 yaralıya maloldu.

Gürcistan ile onun Oset azınlığı arasındaki anlaşmazlık Sovyetler Birliği'nin kendisi kadar eskidir. 1917'de Rus İmparatorluğu'nun çöküşünden beri Gürcistan'ın 5.5 milyonluk nüfusu içinde sadece 200.000 kişiyi oluşturan Osetler, Sovyet gücünü daima çoğunluk milliyetçiliğine karşı bir korunma aracı olarak görmüşlerdir.

 

Fakat Moskova'nın mevcut anlaşmazlıkları Gürcistan'ın bağımsızlık isteklerini zayıflatmak için bir baskı aracı olarak kullandığından şüphe etmeye başladıklarından beri, Gürcü'lerin duyguları bir histeriye ve çılgınlığa dönüşmüştür. Gürcistan'ın yeni şeçilmiş olan milliyetçi başkanı Ziviad Gamsakhurdia, "Oset'ler bize bu savaş vesilesiyle baskı yapan Sovyet Devlet Başkanı Mihail Gorbaçev'in ajanlarıdır" diyor.

Silahlı çatışmaların en üst noktada olduğu 22 Ocak'ta, kendini "Güney Osetya Demokratik Cumhuriyeti" olarak ilan eden bu yörenin başkenti Tskhinvali'den geçebilmek için bir Sovyet personel kariyerine binmek gerekiyordu. İki hafta boyunca Gürcistan milisleri kenti beton ve kum torbalarından oluşmuş barikatlarla kuşattılar. Ocak'ın 22 ve 23'ünde bütün gün ve gece boyunca barikatların arkasından otomatik silahlarla ve ara sıra da roketlerle karşılıklı olarak ateş edildi.

Gürcü milisinin silahlandırılmış araçları caddelerde kar içinde devriye gezdiler. Bir kısmı vücuda girdikten sonra parçalanan özel mermiler atan tüfekler taşıyan 1500 Gürcü milisi kenti işgal ederek baskılarını sürdürdü.

Oset'ler evlerden ateş açtılar. Onlar da iyi silahlanmış görünüyorlardı. Savaşta 10 Gürcü milisi öldü, 22'si yaralandı. Milisler Oset'lerin ateşlediğini iddia ettikleri patlamamış bir de roket gösterdiler. Dört kişiyi taşıyan bir araç, kara mayını ile havaya uçuruldu ve içindekilerin ikisi öldü.

Silahlı çatışmalar, yörede sadece Moskova'ca gönderilen İçişleri Bakanlığı birlikleriyle bir miktar kalıntı dışında Gürcü milislerinin geri çekilmesi konusunda anlaşmaya varıldığı Cumartesi gününden beri durmuş bulunuyor. Fakat silahlı grupların hafta sonunda çevre köylerde de on evi yaktıkları bildirilmiş. TASS Ajansı da Çarşamba günü Tskhinvali'de yeniden barikatlar kurulduğunu ve Çarşamba akşamı onları kaldırmaya çalışan bir İçişleri Bakanlığı devriyesinin pusuya düşürüldüğünü bildirmiştir.

TASS aynı zamanda Güney Osetya lideri Torez Kulumbek'in tutuklandığını da bildirdi. Gürcistan İçişleri Bakanı Dilari Khaboliani, milislerin geri çekilmesine razı olması nedeniyle, Salı günü Cumhuriyetin parlamentosu tarafından cezalandırıldı. O, bunun silahlı bir çatışmayı önlemek için tek yol olduğunu söyleyerek kendini savundu.

Silahlı çatışmalar Eylül ayında, Güney Osetya'nın kendisini özerk cumhuriyet ilan etmesiyle başladı. Oset'lerin ayrılmasını önlemek, Gamsakhurdiya'nın Yuvarlak Masa Partisi'nin seçim platformunda başlıca önemli madde haline geldi. Kasım'daki seçimden bir ay sonra Gürcistan Parlamentosu yeni Osetya Cumhuriyeti'ni tanımadığını ve aynı zamanda Osetya'nın Gürcistan içerisinde Özerk "Otonom" yöre statüsünü de iptal ettiğini ilan etti.

7 Ocak'ta Gorbaçev bütün bu yerel kararların yasa dışı olduğunu ilan ederek, Gürcü milislerinin geri çekilmesini ve Sovyet birliklerinin yönetimi yeniden eski hale getirerek Özerk Yöre'nin yeniden kurulmasını istedi. Cumartesi gününe kadar bu emre uyulmadı. Gürcistan İçişleri Bakanlığı'nın bir sözcüsü Gorbaçev'in bu konuda emir verme yetkisi bulunmadığı konusunda ısrar etti.

"Osetya Milli Cephesi"nin bir sözcüsü, çatışmanın ana nedenini şöyle izah etti: "Gürcüler birlik'ten ayrılmak istiyorlar, biz ise istemiyoruz." Osetler, Rusya Federasyonu sınırları içerisinde Kuzey Osetya adını taşıyan bir Özerk Cumhuriyete sahipler. Sınırın her iki yanında da Osetler kendi dilleri yanında Rus dilini de konuşuyorlar. Güney Osetya Özerk Yöresi'de 1922 yılında Bolşevikler tarafından, Rusya İmparatorluğu'nun yıkılmasından hemen üç yıl sonra Sovyetler Birliği'ne katıldı.

Tskhinvali'de bir İngilizce öğretmeni olan Alice Dzhioeva, "Biz ve Gürcüler ikisiz ve ikizler kavga ettiklerinde bir çözüm için genellikle kendilerinden yaşlı ve akıllı olan annelerine başvururlar" diyor.

Osetler sürekli olarak Sovyetler'in müdahalesini beklediler ve bu gerçekleşmeyince hayal kırıklığına uğradılar. Dzhioeva, "Biz ordunun Gorbaçev'in emirleri doğrultusunda hareket edeceğini umduk fakat hiçbir zaman öyle olmadı" diyor.

Bununla beraber Gürcüler Moskova'yı akıllı anneleri gibi görmüyorlar. Baltık Cumhuriyetleri ile birlikte ulusal egemenliklerini savunmakta en inatçı onlar oldular. Kendisi 37 yaşında eski bir Avrupa judo şampiyonu olan ve milislerin harekatını kentin eski KGB merkezinden yöneten İçişleri Bakanı Khabuliani, Oset'lerin silahlarını öncü kuvvetleri kente yerleşmiş olan Sovyet ordusundan sağladıklarını iddia etmektedir. Başkan Gamsakhurdia, bir politika gereğimi yoksa ordudaki bozulmanın sonucu mu olduğunu bilmemekle birlikte, Kremlin'i "haydutları desteklemek ve isyancılara silah, roket ve bombalar vermekle" suçlamaktadır.

Şimdi her iki taraf da, Moskova'nın bu anlaşmazlığı Gorbaçev'in 15 Birlik Cumhuriyeti'nin 17 Mart'a kadar referandum yaparak Birlik Anlaşması'nı imzalamaları için baskı aracı olarak kullandığına inanıyorlar.

Oset Ulusal Cephesi'nin sözcüsü Cshar Djigkaev, "Gamsakhurdia'nın Birlik Anlaşması'nı imzalaması karşılığı bizim özerkliğimizi ortadan kaldırmayı önermeyi istemektedir" diyor. "Rusya'nın büyük bir İmparatorluk, buna karşılık Gürcistan'ın da küçük bir imparatorluk olduğunu, fakat küçük imparatorluklarının her zaman daha acımasız olduklarını" vurgulayarak, kendisinin Tiflis'den Moskova'dan daha fazla korktuğunu söylüyor.

Gürcüler ise Oset'leri, çağrıları Gürcistan'ın tamamının Sovyetler tarafından askeri işgali için bahane olabilecek bir komünist beşinci kolu olarak görüyorlar.

Geçen sonbaharda iki küçük bölgenin kendisini cumhuriyet ilan ettiği Moldavya'da olduğu gibi, bir Güney Osetya Cumhuriyeti'nin de gerçekleşmesi oldukça zor görünüyor. Doğal bir sınır olarak Kafkas Dağları'yla Kuzey Osetya'dan ayrılmış olan bu bölge, sadece yüz bin kişilik bir nüfusa sahiptir.

Güney Osetya Halk Temsilcileri Komitesi Başkanı Torez Kulumbek, bağımsızlık ilanını kendini savunmanın bir gereği olarak tanımlamaktadır. O, Gamsakhurdia'yı faşist olarak niteledikten sonra gururla, 1920'lerde Osetya'nın Bolşevik, buna karşılık Gürcistan'ın bir burjuva devleti olduğunu belirtmektedir. Bu Cumhuriyet çok kısa ömürlü olmuş ve Gürcü birlikleri tarafından yok edilmiştir.

Moskova'nın bu konudaki gerçek tutumu ise hala anlaşılmazlığını sürdürmektedir. Sovyet Ordusu ve İçişleri Bakanlığı'nın temsilcileri Tskhinvali'yi kuşatan hattın iki tarafında da gayet yumuşak davranıyorlar. Askerlerle Gürcü milisleri karşılaştıklarında derhal kavga ve tartışma başlıyor. Genç bir Rus Teğmen, aşağılayıcı bir ifadeyle şöyle diyordu: "Onlar da özgürlük istiyorlar siz de, herkes özgürlük istiyor."

"Washington Post"
5 Şubat 1991
Marc CHAMPION
Çev: Nihat AÇUMIJ
Kaynak: Kafkasya Gerçeği, Sayı:4, Nisan 1991, s;31-32-33