Osetlerin Macaristan’daki Soydaşları

Osetler ve Macarlar Arasındaki İlk İlişki.

Pannonia yani günuümüz Macaristan’ında yaşadıkları bilinen ilk Sarmat boyu Yazyg'lerdir. Bu topluluğun Hint-Avrupa kökeninden gelmesi, adet ve dili diğer Sarmatlar yani Alanlar ile aralarında büyük bir yakınlık oluşturmaktadır. Macaristan topraklarına MS ilk yüzyıllarda Yazyg ler gelmiş olup, uzun yıllar bu topraklarda kalmışlardır. MS. 376’da Hun istilası sırasında ise bu topraklara bazı Alan grupları yerleşmiştir. Volga nehri bölgesinden gelen Magyar yani Macarların bu topraklara geldiği dönemde Sarmat nüfusunun hala burada mevcut olup olmadığı bilinmemektedir. Macarlar henüz günümüz Macaristan topraklarına gelmeden önce bile Dnieper (Barisfen) nehrinin batısı ve Karadeniz kıyılarına yakın bozkırlara geçici olarak yerleştikleri dönemde Alan / Jaszy lerle sürtüşmeleri olmuştur. Bu dönem günümüz Macarlarının ataları ile Osetler arasındaki ilk ilişki/baglantı olarak bilinmektedir.

Alanların Macaristan’a Varışlarının Tarihçesi

Moğol-Tatar istilası sırasında Khan Kotian idaresindeki Kıpçaklar eski müttefikleri Alan ların da yardımıyla Moğol güçlerine karşı koymaya çalışıyorlardı. Ancak Kıpçakların Moğollar karşınsındaki yenilgileri sonucu yaklaşık 40 000 kadar Kıpçak Macaristan’a kaçtı. Bu gruba birkaç bin Alan da katıldı. Kıpçaklar ve Alanlar Macaristan’da hükümdar Bela IV tarafından içtenlikle karşılandı. Tüm bunlar 1237 yılında gerçekleşmiştir.

Kıpçaklar ve Alanlar Macaristanda bir barınak buldular ancak birkaç yıl sonra 1241 yılında bu ülke büyük gruplar halindeki Moğol-Tatar saldırılarına uğradı. 1242 yılında ise elverişsiz iç koşullar sebebiyle Macaristan’daki Moğol-Tatar hükmü son buldu. Bu dönem iki komşu bölge, Kunzsag ve Jaszsag’in şekillenmesiyle ki daha sonra bu bölgeler Jaszsag’da tek bir idare altında birleşmiştir, Kıpcak ve Oset’lerin Macaristan’daki kalıcılıklarının bir başlangıcı olarak görülebilir.

Macar soyluları oldukça dövüşken ve savaşçı tabiatli Alanlar ile dostca iliskiler kurmaya calışmışlardır. Örnegin ünlü Gotik tarihci Jordanes, Alanların savaşta Hunlar gibi dövüşken ve savaşçı olduklarını ifade etmiştir. Macar Alanları Macar krallarına sağladıkları üstün askerlik görevi karşılığında çesitli ayrıcalıklarla ödüllendirildiler. Dönemin kraliyet yazışmalarında Alanlar dan “Asil Jaszy” (“Asil Alanlar”) olarak söz edilmiştir. Jaszy ler 19 uncu yuzyılın ikinci yarısına kadar bu imtiyazlarından yararlandılar.

Jaszsag bölgesindeki Alan gömüleri ( kazıları) Macar Jaszy lerinin Kuzey Kafkas Alanları olduklarını göstermektedir.

Macaristan’da 13. ve 15. yüzyıllar arasındaki Türk istilası dönemine kadar Macar Alanları Oset-Alan dilini kullanmişlardır. Günümüze kadar korunmuş olan, Jaszy lere ait linguistik materyaller modern Oset dili konuşanları tarafından rahatlıkla anlaşılmaktadır. Bazı kaynaklara göre ise Alan dili Jaszler tarafından 17. yüzyılda terkedilmiştir.

Macaristan’daki Günümüz Alan (Jasz) Topluluğu

Günümüzde Macaristan’ın Jaszsag bölgesinde Alan soyundan gelen nüfusun 105 000 üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Hala büyük ölçüde Jaszsag bölgesinde, Jaszbereny şehrinde ve ayrıca bölgedeki bazı kasaba ve yerleşim bölgelerinde yaşamaktadırlar. Oset dilini kaybetmelerine karşın, Macar Alanları milli bilinçlerini muhafaza etmekte ve Kafkasya’daki soydaşlarına büyük ilgi duymaktadırlar. Jaszbereny’de Alanlara ait Jaszy Museum bulunmaktadır.

Çeviri: Canset Babür