KÜLTÜR SANAT
Kuzey Kafkasya'da Plastik Sanatlar; Osetyalı Ressamlar
Kuzey Kafkasya’daki otokton Kafkas toplumları içinde Osetler, sanatçısı oldukça fazla olan bir toplumdur. Özellikle resim sanatı alanında küçük bir ülke olmalarına rağmen birçok sanatçı yetiştirmişlerdir.
Osetin sanatçıların bir çoğu eserlerinde doğası, insanı ve kültürel değerleriyle Kafkasya’yı edinmişlerdir. Böylece Kafkasya’yı tanıtan eşsiz güzellikteki eserler meydana getirilmiştir. Bu sanatçıların hemen hemen tamamı realizm ve empresyonizm akımları arasında gidip gelen bir çizgide sosyal gerçekçi sanat akımının hemen her türünde resimler yapmışlardır. Sanatçıların bu türü benimsemelerinin başlıca nedeni, eski Sovyetler Birliği’nin resmi sanat anlayışının bu akım olması ve sanat eğitiminin bu türde yaptırılmasıdır.
Aslında sosyal gerçekçi anlayışla yapılan resimler toplum tarafından daha rahat anlaşılmakta ve kırsal kesimlerce de benimsenmektedir. Bu anlayışın milli endişe ile resim yapan sanatçılar tarafından kolayca benimsenmesinin sebeplerinden birisi de sosyal gerçekçi akımın bu işlevselliğidir. Klasik bir anlayış olmasına rağmen birçok Kafkaslı sanatçı tarafından çağdaş bir yaklaşımla yorumlanan resimler Kafkasya dışına da taşarak muhaceretteki insanlara adeta anavatanlarının bir nefesi gibi ulaşmışlardır. (Muhaceretteki Kafkas kökenli sanatçıların gerçekleştirmedikleri veya gerçekleştiremedikleri bu durum, üzerinde düşünülmesi gereken önemli bir kültür sorunumuzdur.)
Osetya’nın yetiştirdiği başlıca kısaca özellikleri ile aşağıda gösterilmiştir:
Maharbek TUGAN: 1878 yılında Kuzey Osetya’nın Dar-Dur köyünde doğmuş,1952 yılında Vladikavkaz’da vefat etmiştir. Gürcistan Resim Akademisi mezunu olan bu büyük sanatçı aynı zamanda Repin Akademisinde Master yapmıştır. Halk sanatçısı unvanı sahibi olan Tugan Maharbek plastik sanatların birçok alanında eserler vermiştir. Nart destanlarını konu alan illüstrasyonları en tanınmış eserleri arasındadır. Yağlıboyalarında empresyonist bir anlayış hakimdir. Türkiye’de en tanınmış Kafkasyalı ressamların başında gelmektedir.
Pavel M.ZARON: 1916 yılında Kiev’de doğan sanatçı Rus asıllı bir aileden gelmektedir. Akademik eğitimden sonra Osetya’ya yerleşen sanatçı Kafkasya konulu ölümsüz eserler vermiştir. Özellikle “Kahramanların Şarkısı” adlı eseri en tanınmış resmidir. Türkiye’de yanlış bilgilenme neticesinde Maharbek Tugan’a ait olduğu sanılan eser sanatçı tarafından 1974 yılında yapılmıştır.
Büyük bir ustalığın ürünü olan empresyonist eğilimli resimlerinde daha çok Kafkasya’nın doğa güzelliklerini ve tarihi yapılarını (Fiagdon,1978 gibi) konu edinmiştir. Yine Zeron gibi Rus asıllı bir sanatçı olan Yuri FEDEROV (1907-1982) Kuzey Kafkasya doğasını konu alan eserler vermiştir.
Zaurbek P.ABOYTI: 1931 yılında Vearhniy Zaramag’da doğdu. Osetin Halk Ressamı ünvanı olan sanatçı, grafik ve illüstrasyon çalışmalarıyla dikkati çeker. Mohammed Mamakaev’in eserlerini resimlemiştir.
Aslanbek ARÇEGOV: 1938 yılında Vladikavkaz’da doğdu. Grafikerlik de yapmış olan sanatçı Moskova’da sanat eğitimi yapmıştır.
Taymuraz AYLARTI: 1940 yılında Kadisar Djavskoe rayonunda doğan sanatçı Moskova’da sanat eğitimi yapmıştır.
Salva E.BEDOYTI: 1940 yılında Leningori köyünde doğdu. Osetin Halk Sanatçısı ünvanı almıştır. Moskova Repin Sanat Akademisi mezunu olan sanatçı empresyonist bir tarzda resimler yapmaktadır.
Magomet ÇOÇİEV: 1933 yılında Gürcistan’da Ortavi’de doğmuştur. Parlak ve sıcak renkleri cesaretle kullandığı fovist ağırlıklı yarı soyut eserleri vardır.
Azanbek CANAYTI: 1919 yılında Vladikavkaz’da doğdu. Rusya Halk Ressamı ünvanı alan sanatçı plastik sanatların hemen her alanında eserler vermiştir. Nart destanlarını konu alan eserleri bulunmaktadır.
Murat CİGKATI: 1947 yılında Dzomah’da doğmuştur. Nart destanlarını konu alan illüstrasyonlar yapmıştır.
Batraz DZİOV: 1942 yılında Saniba’da doğmuştur. Moskova’da sanat eğitimini tamamlamıştır.
Batraz Zelimhan FİDARTI: 1946 yılında Vladikavkaz’da doğdu. Moskova’da sanat eğitimi yapmıştır.
Umar GAZITI: 1930 yılında Güney Osetya’da Tshinvali’de doğdu. Portreleriyle ünlü olan sanatçı Moskova ve Leningrad’da sanat eğitimini yapmıştır.
Kazbek HETAGKATI: 1936 yılında Kosta’da doğup, 1985 yılında Vladikavkaz’da vefat etmiştir. Moskova Repin Resim Akademisi mezunu olan sanatçı peysaj ve portre türündeki resimleriyle adını duyurmuştur.
Marat Muharbek HETAGKATI: 1938 yılında Vladikavkaz’da doğan sanatçı yine aynı şehirde 1983 yılında vefat etmiştir. Sanat eğitimini Azerbaycan’da yapan Hetagkatı’nın eserlerinde grafiksel bir eğilim görülmektedir.
Aslan Girey HOHOV: 1894 yılında Mizur’da doğan sanatçı 1965 yılında Vladikavkaz’da vefat etti. Kitap resimleri ve grafikleriyle tanınmıştır.
Murat KABULATI: 1939 yılında Vladikavkaz’da doğdu. Repin Akademisi mezunudur. Portre ve peyzajlarıyla ünlü olan sanatçının grafiksel ağırlıklı resimleri bulunmaktadır.
Alibek KADİATI: 1946 yılında Beslan’da doğdu. Moskova’da sanat eğitimi yaptı. Portre ressamı olarak adını duyurmuştur.
Batır KALMANTI: 1920 yılında Kuzey Osetya’da Olginskoe’de doğmuş, 1981 yılında Vladikavkaz’da vefat etmiştir. Moskova Repin Sanat Akademisinden mezun olan sanatçı entreyor, portre ve peyzajları ile ünlüdür. Eserlerinde ünlü Rus ressamı Repin’in yoğun etkisi görülür.
Umar Kanıbolat KANUKATI: 1929 yılında Koban’da doğdu. Moskova’da sanat eğitimi yapan sanatçı çalışmalarını daha çok grafik alanında yapmıştır.
German KARGİATI: 1937 yılında Nuzal’da doğdu. Grafiker ve Ressamdır.
Elbrus SAKKATI: 1930’da Vladikavkaz’da doğdu. Repin Akademisi’ni bitirmiştir. Portre ressamıdır.
Harit TİBİLOV: 1938 yılında Güney Osetya’nın German köyünde doğdu. Romantizm kokan peyzaj ve natürmortlarıyla ünlüdür.
Soslan TOTİATI: 1947 yılında Vladikavkaz’da doğdu. Sanat eğitimini Moskova’da yapmıştır.
Elbrus TSOGOYTI: 1948 yılında Alagir’de doğmuştur. Grafiker ve ressamdır.
Daurbek Amurhan TSORAEV: 1932 yılında Brut’da doğdu. Dekoratif sanatlar ustasıdır.
Vahit ZAURATI: 1952 yılında Grozniy’de doğmuştur. Vladikavkaz’da resim ve grafik eğitimi yapmıştır. Peyzajlarıyla ünlüdür.
Kafkasya’nın doğasından kaynaklanan haz ve coşku dolu resimlerinde bütün ressamlar başlıca esin kaynağı olarak yaşadıkları vatanlarından yararlanmışlardır. Özellikle tarihi yapılar ve pitoresk Kafkasya manzaralarının yer aldığı bu eserler bir ölçüde de romantizm akımına dahil edilebilirler.
Erol Yıldır
Kaynaklar:
DZANTİEV,Anatoliy A.: Hudojniki Sevemoy Osetii, Hudojnik RSFSR, Leningrad 1988.
DZANTİEV, A.: İmya-narodniy Hudojnik (M.S.Tuganov).-Molodoy komunıst 1967.
