Mamşıratı Hacı Ömer / Мамсыраты Хаджи-Умар

Hadjı Umar yoksul bir Oset köylü ailesinin çocuğu olarak Vladikavkaz'a bağlı Olginski köyünde 15 Eylül 1903'te dünyaya geldi. Babası Mamşıratı Gior, annesi Alıkkatı Lija, erkek kardeşi Qansau ve kız kardeşi Dunya ile birlikte ekonomik zorluklar ve Çarlık rejiminin baskısı altında çok zor şartlarda bir yaşam sürdüler.

Hadjı Umar'ın amcası Şahangeriy ünlü bir devrimci, toplum ve siyaset adamıydı. 1905'te Moskova'da oluşan silahlı ayaklanmaya aktif olarak katıldı ve 1906'dan itibaren Bolşevik fraksiyonu içinde yer aldı. 1910 yılında tutuklandı ve Sibirya'ya sürgün edildi.

Şubat 1917 Devriminden sonra amcası Şahangeriy Sibirya’dan döndü ve Hadji’yi yardımcısı ve koruması olarak yanına aldı. Ağustos 1918'de 15 yaşında amcasının tavsiyesi ile gönüllü olarak Kızıl orduya katıldı. Vladikavkaz İşçi ve Asker Vekilleri Sovyetinin ayrılmaz parçası olarak kenti ve çevresini savundu ve bir ay sonra 11. Ordu'nun Dağ Süvari Birliğine alındı. Orada yıl sonuna kadar savaştı, fakat tifüse yakalandı ve Vladikavkaz'a çekilen 11. Ordu tarafından terk edildi.

1919 baharında köyüne geri döndü ama beyazlar tarafından babası tutuklandı ve aile evden çıkarıldı. Hadji, Nisan 1919'da Vladikavkaz bölgesinde savaşan partizanlara ulaşmayı başardı. Beyaz Ordu birimlerinin konuşlandırıldığı bölgelerde keşif yapma ve ayrı müfrezeler arasındaki bağlantıyı sağlamakla görevlendirilmişti. Hadji bundan sonraki hayatında çok önemli yer işgal edecek keşif ve sabotaj faaliyetleri ile ilk defa bu görev esnasında karşılaştı. Bu yıllarda Rusça, İn¬guşça, Çeçence ve Çerkesce öğrendi.
Mart 1920'de Kızıl Ordu'nun gelişiyle birlikte Hadji, Terek Bölge Olağanüstü Komisyonu emrine gönderildi. Mart 1920'de Komsomol'a (Leninist Genç Komünistler Birliği) katıldı ve kısa bir süre sonra Komünist Partisi saflarında yer aldı.

Mamşıratı Hadji Umar Sovyet Devriminin önderlerinden Mihail İvanovich Kalinin tarafından keşfedildi. 1923 yılı Mayıs ayında bir Kuzey Alanya köyünü ziyaret eden Kalinin'e saldırı düzenleyen devrim karşıtları püskürten ve Kalinin’i koruyan Kızıl ordu müfrezesinin içinde Hadji'de vardı ve çatışmada bacağından yaralanmıştı. Kalinin onu Moskova’da Savunma Halk Komiserliği Ana istihbarat İdaresi Başkanı Yan Karloviç Berzin'e önerdi ve Hadji'nin istihbaratçı kariyeri böyle başladı.

Moskova'da eğitime gönderilen Hadji 1924 yılında Askeri-Siyaset Okulundan mezun oldu. I924-1933 arasında Krasnodar’da ki Süvari Okulunda öğretmenlik yaparken, Kuzey Kafkasya'daki çeteleri ortadan kaldırmak için defalarca askeri operasyonlara katıldı. Mahaçka-le ve Vladikafkas’da ki süvari birliklerinde Askeri Komiserlik yaptı, Leningrad As¬keri Politika Akademisinde ve Genel Kurmaydaki bazı özel kurslarda eğitim gördü. 1933-1935 arasında Kazan’da süvari bölük komutanlığı yaptı.

Şubat 1935'te Gelişmiş İstihbarat Eğitimi için Moskova'ya gönderildi. 8 aylık istihbarat eğitimi sonrasında Alay Komutanlığına atandı. Ancak eğitimdeki başarısı nedeni ile göreve gönderilmedi ve merkezde kaldı. Ocak 1936'dan itibaren iki yıl Genel Kurmay is¬tihbarat Dairesindeki Özel Bölüm "A" bünyesinde (aktif istihbarat) özel ve gizli görevler ifa etti ve çok başarılı oldu.

18 Temmuz 1936 sabahı, Ceuta kentinin radyo istasyonu tarafından yayınlanan meteoroloji raporunda söylenen "İspanya'nın tamamında, gökyüzü bulutsuz" cümlesi ile İspanya'da General Franko liderliğindeki sağcı generaller sol cumhuriyetçi hükümete karşı 3 yıl sürecek silahlı isyan başlattılar. Cumhuriyetçi hükümete dünyanın pek çok ülkesinden gönüllüler geldi. Sovyetler Birliği'de sivil görünümlü binlerce asker ve subayı İspanya’ya gönder¬di. Bunların içinde “Makedonyalı Tacir Ksanti” hüviyeti ile Binbaşı Mamşıratı Hadji Umar da bulunmaktaydı.

Cumhuriyet Ordusunda Albay rütbesi verilen Hadji, Buenaventura Durruti'nin siyasi danışmanı ve Cumhuriyet ordusuna askeri danışman olarak atandı. İspanya’da gerilla hareketini organize etti ve yönetti. Kendisinin seçip eğittiği "Cuerpo 14" adlı özel bir müfreze ile düşman hatlarının gerisinde, pek çok sabotaj eylemleri gerçekleştirdi. Hadji'nin gözü pekliği, cesareti, soğukkanlılığı, askeri dehası İspanya’da onu bir efsane haline getirdi.

Gazeteci Ovidiy Savich, Hadji'yi şu cümlelerle anlattı. "O, Puşkin, Lermontov ve Leo Tolstoy tarafından takdir edilen o umutsuz Kafkas cesareti ile ünlüdür. Bununla birlikte, cesaretinde gösterişli bir şey yoktu. Bu onun doğal haliydi. Savaşın en yetenekli danışmanlarından biriydi. O bir diplomat değildi, ancak cesareti, doğallığı, insanlara dostça yaklaşması diplomasiden daha fazlasını sağladı.".

Hadji, Ekim 1936'da Madrid'de, 1932'de SSCB'ye gelen ve İspanya'ya tercüman olarak gönderilen gelecekteki karısı Arjantinli Paulina Veniaminovna ile tanıştı. Paulina "Komünist inançlara rağmen, sıkı bir Kafkasya eğitimi içerideydi. Mamsurov oldukça zorlu bir adamdı ve yıllar geçtikçe bu karakter özelliği yoğunlaştı. Aynı zamanda İspanya'da duygusallığı sevmediğini farkettim, yalnızca meslek nedeniyle değil, daha çok yetiştirme nedeniyle" diye anlatacaktı kocasını.

1937 Mart ayında savaş muhabiri Martha Gellhorn ile Madrid’e gelen Amerikalı ünlü gazeteci ve yazar Ernest Hemingway, hakkında çok şey duyduğu bu efsanevi savaşçı ile tanışmak, on-dan bilgi almak istedi. Ancak konuşmayı ve yaptıklarını anlatmayı sevmeyen, Hadji bu talebi reddetti. Ama silah arkadaşları Cumhuriyetçiler lehine yapılacak propogandaya faydalı olacağını söyleyerek Hadji'yi ikna ettiler. Birkaç kez Madrid’deki Florida otelinde Mamşıratı Hadji Umar ve Hemingway kahve içip sohbet ettiler. Hemingway, onu gerçek kimliğini bilmeden Makedonyalı savaşçı Albay Ksanti ile konuştuğunu sanarak uzun uzun sohbet etti, bilgiler aldı. Hemingway onun anlattıklarından çok etkilenmişti ve “Çanlar Kimin İçin Çalıyor” adlı ünlü romanının başkahramanı Robert Jordan'ı kurgularken onu örnek aldı.

Gönüllülerin tüm desteği yetersiz kaldı ve iç savaşı İtalya'dan 200.000, Almanya'dan 50.000 asker desteği alan General Franko önderliğindeki sağ güçler kazandı. Mamşıratı Hadji Umar'da Ekim 1937'de Sovyetler Birliğine döndü.

1937- 1938 yıllarındaki "Büyük Kıyım"dan Hadji'de etkilendi. Osetya'daki yüzlerde aydın gibi amcası Şahangeriy'de kurşuna dizildi.

İspanya’dan dönen Hadji, Şubat 1938'de Albaylığa yükseldi ve Nisan 1938'de de Askeri İstihbarat Teşkilatı’nın "A" bölümü Başkanlığına getirildi.

1939'da Fin savaşı sırasında Fin cephesindeki Askeri İstihbarat Operasyon Grubunun Komutan Yardımcılığına ve Ocak 1940'dan itibaren de ek olarak Leningradlı sporculardan oluşan 9. Ordu Özel Kayak Birliği Komutanlığına getirildi.

22 Haziran 1941'de, Almanya'nın Sovyetler Birliğine saldırması ile Sovyetler Birliği de 2. Dünya Savaşına girmiş oldu. Hadji Temmuz 1941'de, Kuzey Batı cephesinde gerilla birliklerini or¬ganize etmek ve sabotajlar düzenlemekle görevlendirildi. Ağustos'da 311. Piyade Bölük komutanı olarak atanan Hadji 24 Ağustos 1941'de cephede (Chudovoj) iki bacağından birden silahla yaralandı. Ekim-Aralık aylarında Leningrad hastanesindeki tedavisinden sonra, yeni kurulmuş olan Moskova Ön İstihbarat Dairesi başkanlığı yaptı ve ardından Kızıl Ordu Genelkurmay İstihbarat Müdürlüğü Özel Operasyon Grubuna komuta etti. Ocak 1942'de 114. Süvari Birliğinin komutanı ve Mayıs ayında Bryansk Cephesi 7. Süvari Kolordusu komutanlığına getirildi.

Mart 1943 de kendi isteğiyle Güney Batı Cephesindeki 2. Kırım Süvari Tü¬meni Komutanlığına atandı ve Ağustos 1946 ya kadar bu birliğe komuta etti. Bu tümenin başında, başta Kiev olmak üzere Ukrayna’daki birçok şehrin Almanlardan kurtarılması muharebelerine katıldı. Bölgedeki askeri operasyonlarının mükemmel liderliği için Hadji, Suvorov 2. Sadakat derecesi ile ödüllendirildi ve Ekim 1943'te Tuğgeneral oldu.

Mart 1944' de tümeni Kamenka - Strumilova şehri yakınındaki savaşta olağanüstü bir başarı gösterdi ve 70 km. genişliğinde bir cephede savaşmasına karşın, 8.000'i aşkın Alman asker ve subayını imha etti. İkisi general olmak üzere 2.000 den fazla Alman asker ve subayını esir aldı, 35 tank, 500 top ve havan topu, 3.000 otomatik tüfek ve 6.000 at ele geçirdi. Tümeni ise 1.200 kayıp verdi.

Nisan 1945'te 2. Muhafızlar Süvari Birimi Elbe Nehri'ni zorladı. Batı sahillerindeki savaşlarda, 1.230 düşman askeri ve subayı, 3 ağır tank, 11 zırhlı personel taşıyıcısı yok edildi. 574 asker ve subay, 8 lokomotif, 250 vagon, silahlı 117 depo, mühimmat ve askeri teçhizat, 40 traktör ve traktör, 480 araba, 5.700 at, 350 vagon yakalandı. İki toplama kampında 15.600 kişi serbest bırakıldı.

Savaş 9 Mayıs 1945’de bitti. 29 Mayıs 1945'de savaşta 5 kez yaralanan Hadji'ye Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı ve ma¬dalyası verildi.

Hadji, savaştan sonra 10 yıl boyunca Doğu Avrupa ülkelerindeki Sovyet kuvvetlerindeki çeşitli birliklere komuta etti. Ayaklanma üzerine 4 Kasım 1956'da Macaristan'daki birliğin başına atandı ve çok kısa sürede ayaklanma bastırıldı. Buradaki başarısı nedeni ile 1956 yılı Aralık ayında, Sovyetler Birliği Genelkurmay Başkanlığı nezdinde ki Askeri İstihbarat İdaresi “GRU”nin Birinci Başkan Yar¬dımcılığına atandı ve ölünceye kadar bu görevde kaldı.

Bu eşsiz istihbaratçı ve efsanevi komutan, 5 Nisan 1968 günü Moskova’da öldü. Mezarı Novodeviçi Mezarlığındadır.

Ölümünden sonra ismi Vladikavkaz, Tskhinval, Beslan, Grozni ve Lutsk'taki sokaklara ve okullara verildi.

İspanya'da, Hadji'nin iç savaşta yaptıklarına kayıtsız kalmadı. İspanya'dan Archivo Guerra y Exilio'ya (AGE) ve Kuzey Osetya'dan Azanbék derneklerinin çabaları ile Madrid'in Fuenlabrada banliyösündeki merkez parka heykeltıraş Zaurbek Dzanagov ve mimar Zaurbek Bugulov hazırlanan anıt dikilmiştir. Anıtın açılışına Kuzey Osetya-Alanya Cumhyriyeti Başkanı Taymuraz Mamsurov, Rusya Dışişleri Bakanı yardımcısı Alexey Meshkov, Rusya Büyükelçisi Yuri Korchagin, Fuenlabrada Belediye Başkanı Manuel Robles Delgada, Hadji'nin kızı Asya ve torunu Sergio Hernandez katıldı.

Bimbaşatı Kemal

Kaynaklar 

http://www.bilgiyayinevi.com.tr/ http://artofwar.ru/g/gawrjuchenkow_j_f/text_0040.shtmlhttps://www.e-reading.club/chapter.php/29995/19/Kochik_-_Razvedchiki_i_rezidenty_GRU.htmlБатыров У.А. Гордость Осетии., 2005.Иссы Плиева, Георгия Хетагурова и Хаджи-Умара Мамсурова
https://spanje3639.org/2015/02/17/xanthi/http://www.hadartsev.ru/2015/02/v-ispanii-uvekovechili-v-bronze-prototipa-geroya-romana-hemingueya-po-kom-zvonit-kolokol/http://gorets-media.ru/page/imenem-hadzhi-umara-mamsurova-hotjat-nazvat-shkolu-v-moskvehttp://vz.ru/news/2015/2/16/729963.html